Wszelka aktywność fizyczna, treningi i regularne ćwiczenia są bardzo ważne i potrzebne, gdyż pozytywnie wpływają na nasze zdrowie, kondycję, sprawność, samopoczucie a nawet codzienne funkcjonowanie. Niektórzy ze sportem i aktywnością wiążą swoje życie zawodowe, dla innych jest to pasją, jeszcze inni realizują zalecenia zdrowotne. Jednak tak jak wszystko w życiu, tak i ponoszony wysiłek fizyczny musi mieć swoje granice, gdyż jego nadużywanie skutkuje przetrenowaniem organizmu. Czym ono jest, jakie towarzyszą mu objawy, jak nie dopuścić do przetrenowania organizmu i co robić, gdy już do niego dojdzie? Na wszystkie te pytania postaramy się odpowiedzieć w niniejszym artykule.
Niezależnie od tego, czy ćwiczymy kilka razy w tygodniu, czy też codzienny trening jest naszym obowiązkowym punktem dnia, bowiem łączy się w pasję i sposób na życie, potrzebny jest nam umiar w realizowanych aktywnościach. Oczywiście zdecydowanie bardziej sprawa ta dotyczy sportowców, którzy chcąc osiągać coraz to lepsze wyniki, robią wszystko, by ich mięśnie, ciało i organizm były jak najsilniejsze i wydolniejsze. A tymczasem powiedzenie „co za dużo, to niezdrowo” ma swoje uzasadnienie również i tutaj. Zbyt częste treningi, czy też ćwiczenia wykonywane nieprawidłowo mogą doprowadzić do przetrenowania organizmu. Należy więc do wszystkiego podchodzić z umiarkowaniem i zdrowym rozsądkiem, by nie zaszkodzić zarówno swojemu ciału, jak i umysłowi.
Czym jest przetrenowanie?
Przetrenowanie jest to termin stosowany w medycynie sportowej, który oznacza stan, gdy dochodzi do przemęczenia organizmu poprzez nadmierny wysiłek fizyczny, na przykład przy zbyt dużej częstotliwości treningów bądź też ich przesadnej intensywności. Jeśli ćwiczymy zbyt dużo i zbyt prężnie oraz nie stosujemy odpowiednich przerw na odpoczynek i regenerację, bardzo szybko dochodzi do przewlekłego zmęczenia, a to z kolei może prowadzić do przetrenowania. Zmęczenie, można rzec, że jest naturalną reakcją naszego organizmu objawiającą się po jednorazowym treningu, przy czym szybko mija i nie jest groźne dla organizmu.
Natomiast przetrenowanie następuje po dłuższym czasie trwania intensywnych treningów i może nieść naprawdę poważne skutki dla organizmu, nie wspominając już o gorszych efektach naszych treningów. Wyróżnić możemy dwa typy przetrenowania. Pierwszy z nich występuje zwykle u młodych i niedoświadczonych zawodników, zaś drugi u zawodników starszych, trenujących zwłaszcza dyscypliny wytrzymałościowe. Oba te rodzaje różnią się nie tylko grupą osób, którą dotyczą, ale przede wszystkim nieco innymi objawami- u osób młodych występuje znaczna nadpobudliwość i problemy ze snem, zaś u starszych znaczny spadek formy.
Jakie są skutki przetrenowania?
Przetrenowanie często powstaje w skutek niewłaściwego doboru poszczególnych ćwiczeń i całych treningów do własnych predyspozycji i możliwości. Następuje wówczas nie tylko spadek formy fizycznej, ale również i psychicznej. Czym skutkuje przetrenowanie organizmu? Otóż stan ten wpływa na biochemię ludzkiego organizmu, bowiem dochodzi do wyczerpania zapasów glikogenu (głównego paliwa dla pracujących mięśni), do odwodnienia, w mięśniach gromadzą się toksyny i produkty uboczne metabolizmu a także odkładana jest tkanka tłuszczowa. Organizm traci niezbędne składniki odżywcze, przez co możemy mieć problemy z tarczycą bądź anemię. Organizm staje się też bardziej osłabiony i podatny na wszelkie infekcje. Przetrenowanie niesie negatywne skutki w obrębie układu sercowo-naczyniowego, pokarmowego, nerwowego, hormonalnego a u kobiet nawet rozrodczego. Ponadto, jak wspomnieliśmy już wcześniej, znacznie zmniejszają się zdolności treningowe, które mogą prowadzić do ubytku masy mięśniowej.
Objawy przetrenowania
Objawy związane z przetrenowaniem organizmu zaliczane są do tzw. grupy objawów subiektywnych, czyli odczuwanych przez samego pacjenta, choć możliwe jest również zdiagnozowanie obiektywne, a więc zaobserwowanie przez lekarza zmian w organizmie podczas wykonywania badań. Objawy przetrenowania dzielimy ponadto na objawy fizyczne i psychiczne.
Wśród najczęściej wymienianych fizycznych symptomów przetrenowania znajdują się:
- spadek wydolności organizmu trwający dłuższy czas;
- bóle mięśni i stawów;
- drżenie kończyn;
- bóle głowy;
- bóle w okolicach serca;
- zawroty głowy;
- duszności;
- nadmierne pocenie się;
- ogólne wyczerpanie;
- nieznacznie podwyższona temperatura ciała;
- wyższe tętno;
- gorsza odporność.
Natomiast wśród najczęstszych psychicznych objawów znalazły się:
- ogólne złe samopoczucie;
- uczucie apatii;
- obniżenie koncentracji;
- brak apetytu;
- rozdrażnienie;
- nadmierny stres;
- zaburzenie snu bądź bezsenność;
- spadek libido;
- rosnąca niechęć do treningów.
Oczywiście początkowe objawy przetrenowania są na tyle uniwersalne, iż bardzo trudno ocenić samemu, iż to właśnie skutki przetrenowania, czy też symptomy innej dolegliwości. Dlatego aby mieć pewność, należy wykonać badania laboratoryjne w zakresie poziomu kortyzolu, adrenaliny, ilości węglowodanów w mięśniach i wątrobie, parametrów testosteronu oraz produkcji mleczanu we krwi podczas wykonywania aktywności fizycznej.
Przetrenowanie- jak do niego nie dopuścić?
Wspomnieliśmy już, że do najczęstszych przyczyn przetrenowania zaliczamy nadmierną częstotliwość oraz intensywność treningów, przy jednoczesnym braku należytej regeneracji i odpoczynku a także niewłaściwe dobranie ćwiczeń treningowych do własnych możliwości. Raczej nie będzie to nic nadzwyczajnego, jeśli powiemy, że najlepszym sposobem, aby nie dopuścić do przetrenowania organizmu, jest to prostu odpowiednio dobrany i rozplanowany trening oraz właściwy odpoczynek i czas na regenerację organizmu. Dobrze więc korzystać z pomocy doświadczonego trenera oraz obserwować swoje ciało i szybko reagować na jego sygnały.
Przetrenowanie- jak sobie z nim radzić?
Gdy już dojdzie do przetrenowania organizmu, konieczna jest natychmiastowa regeneracja zarówno ciała, jak i umysłu a także łagodzenie poszczególnych objawów. W tym celu najlepiej przerwać treningi do czasu, aż poczujemy się dobrze i fizycznie i psychicznie. Nie musimy oczywiście całkowicie rezygnować z wszelkiej aktywności- wskazane są tu umiarkowane ćwiczenia relaksujące i rozciągające, na przykład z wykorzystaniem drabinki gimnastycznej. Można skorzystać także z odpowiednich masaży, suplementów diety. Regeneracji sprzyjać będzie także dłuższy sen. Należy także pamiętać, by przetrenowaniu należycie przeciwdziałać w przyszłości.
Przetrenowanie może dotyczyć zarówno sportowców zawodowców, jak i amatorów. Zbyt wysokie stawianie sobie poprzeczki, trening wykonywany ponad własne możliwości, brak należytego odpoczynku sprawiają, że zamiast cieszyć się rezultatami i lepszymi wynikami, aktywność przynosi wręcz odmienne skutki.