Ból pleców jest dolegliwością bardzo powszechną i szacuje się, iż dotknie chociaż raz w życiu praktycznie każdego człowieka. Najczęściej ma charakter nieswoisty (wynikający z przeciążenia aparatu mięśniowo-więzadłowego pleców) i nie świadczy o żadnej poważnej chorobie (jedynie u około 10% pacjentów stwierdza się uchwytną przyczynę jego występowania — na przykład zmiany zwyrodnieniowe w obrębie stawów kręgosłupa). Jakie są jego główne przyczyny, kiedy udać się z jego powodu do lekarza oraz jak skutecznie mu zapobiegać? – o tym w dalszej części artykułu.
Ból pleców — najczęstsze przyczyny
Powszechnie wykorzystywana w medycynie klasyfikacja bólów kręgosłupa dzieli je na cztery główne kategorie:
- Ból pleców nieswoisty (biomechaniczny) — odpowiada za około 90% przypadków bólu pleców i jest spowodowany ruchem (nieprawidłowym i/lub nieadekwatnym do wytrzymałości i siły mięśniowej pacjenta) bądź też jego brakiem (notoryczny brak ruchu znacznie osłabia mięśnie stabilizujące kręgosłup). Zazwyczaj dotyczy okolicy lędźwiowo-krzyżowej i ma tendencję do samoistnego ustępowania (po odpoczynku i odciążeniu pleców), ale i także częstego nawracania.
- Ból pleców zapalny — występuje u około 1% pacjentów zgłaszających się do lekarza z powodu dolegliwości bólowych pleców. Wśród jego przyczyn można wymienić wiele chorób reumatycznych zajmujących stawy kręgosłupa — na przykład zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK).
- Ból pleców neurogenny — dotyczy około 5% przypadków bólów pleców i najczęściej jest wynikiem zaawansowanych zmian zwyrodnieniowych kręgosłupa prowadzących do ucisku nerwów rdzeniowych. Oprócz samych dolegliwości bólowych charakteryzuje się również występowaniem objawów neurologicznych o charakterze ubytkowym (na przykład zanik czucia dotyku na kończynach dolnych). Najczęstszą manifestacją neurogennego bólu pleców jest tak zwana rwa kulszowa.
- Ból pleców psychogenny — charakteryzuje się nieadekwatnym do obrazu klinicznego poziomem nasilenia bólu i może być wyrazem patologicznej odpowiedzi na stres lub występować w przebiegu wielu chorób o podłożu psychicznym (na przykład depresji, czy też zaburzeń lękowych).
Kiedy z bólem pleców udać się do lekarza?
Jak już wspominaliśmy ból pleców w 90% przypadków nie świadczy o żadnej groźnej patologii, a jest jedynie wyrazem nadwyrężenia aparatu mięśniowo-więzadłowego grzbietu. Istnieją jednak pewne objawy (określane jako tak zwane czerwone flagi), które powinny skłonić pacjenta do pilnej wizyty u lekarza. Spośród nich należałoby wymienić:
- Ból pleców połączony ze sztywnością poranną — współwystępowanie tych dwóch objawów może sugerować występowanie bólu zapalnego (na przykład w przebiegu ZZSK).
- Ból pleców nasilający się podczas chodzenia oraz przeprostu kręgosłupa — w tym przypadku można podejrzewać zwężenie kanału kręgowego.
- Ból pleców promieniujących do kończyn — ból pleców promieniujący do wewnętrznej powierzchni ud jest charakterystycznym objawem rwy kulszowej.
- Ból pleców o dużym nasileniu i braku ewidentnej przyczyny — pod maską bólów pleców mogą kryć się takie ciężkie schorzenia jak tętniak aorty brzusznej, czy też zawał mięśnia sercowego.
- Ból pleców towarzyszący przewlekłej terapii sterydami — jednym z poważnych powikłań przewlekłe sterydoterapii jest osteoporoza, która u części pacjentów może prowadzić do złamań patologicznych kręgosłupa (objawiają się one najczęściej nagłym bólem pleców oraz ubytkowymi objawami neurologicznymi).
- Ból pleców z towarzyszącymi innymi niepokojącymi objawami (gorączką, ubytkiem masy ciała, czy też bólami głowy) — podobny obraz kliniczny mogą dawać infekcję ośrodkowego układu nerwowego oraz nowotwory naciekające struktury kręgosłupa.
- Ból pleców utrzymujący się ponad 2 miesiące — ból biomechaniczny ustępuje zazwyczaj samoistnie w ciągu kilku dni.
Stwierdzenie u siebie któregokolwiek z powyższych objawów powinno być wskazaniem do pilnej wizyty u lekarza.
Ból pleców — leczenie oraz profilaktyka
Większość przypadków bólów pleców leczy się zachowawczo (odpoczynkiem i/lub krótkotrwałym leczeniem przeciwbólowym i przeciwzapalnym). Terapia taka ma charakter wyłącznie objawowy. Co za tym idzie, nie znosi ona przyczyny dolegliwości, jaką są nieprawidłowe wzorce ruchowe oraz osłabienie gorsetu mięśniowego stabilizującego kręgosłup. Zważywszy na ten fakt, nieodłącznym elementem leczenia bólów pleców oraz zapobiegania ich nawrotom powinna być fizjoterapia (także ta prowadzona w zaciszu własnego domu).
Naszą rekomendacją w tym zakresie są drabinki gimnastyczne. Pozwalają one na wykonywanie szeregu ćwiczeń o charakterze rozciągającym i rozluźniającym, relaksującym, mobilizującym (zwiększającym mobilność w stawach) oraz wzmacniającym struktury mięśniowe pleców – taki codzienny, kilkuminutowy trening ma walory terapeutyczne (objawowe oraz przyczynowe), jak i profilaktyczne (utrwalenie prawidłowych wzorców ruchowych oraz wzmocnienie potencjału stabilizującego mięśni pleców). Co warte zaznaczenia, opisywane przez nas drabinki gimnastyczne mogą być swobodnie wykorzystywane zarówno przez dzieci, jak i dorosłych (na przykład podczas różnych zabaw ruchowych) – pozwala to na wczesną profilaktykę bólów pleców już u najmłodszych domowników.
Podsumowując, regularna aktywność fizyczna oraz codzienne wykonywanie ćwiczeń gimnastycznych są doskonałymi sposobami na zapobieganie, oraz leczenie uciążliwych bólów pleców u dzieci, jak i dorosłych.
