Na ogólny stan zdrowia człowieka składa się bardzo wiele czynników. Jednym z nich jest wskaźnik wyznaczający proporcje masy ciała do wzrostu, czyli tzw. BMI (z ang. body mass index), a w przypadku dzieci – siatki centylowe. Oba wskaźniki, choć nie decydują ostatecznie o stanie naszego organizmu, są doskonałymi punktami odniesienia, na które warto zwracać uwagę w codziennym dbaniu o zdrowie.
Czym jest i jak właściwie obliczyć swoje BMI?
Wskaźnik BMI został opracowany przez belgijskiego matematyka i statystyka Quételeta, a stosowany jest w praktyce od lat 70. XX wieku. Indeks ten pomocny jest jednak tylko w przypadku osób dorosłych. Wyliczenie go jest stosunkowo proste, bowiem należy tylko podzielić masę ciała podaną w kilogramach przez kwadrat wysokości podanej w metrach (czyli przez wzrost razy wzrost). Wzór na wyliczenie wygląda następująco:
BMI = masa / wzrost2
W praktyce oznacza to, że jeśli dana osoba waży 65 kilogramów i mierzy 168 cm wzrostu, to jej BMI będzie wynosić: 65 : (1,68 x 1,68) = 65 : 2,82 = BMI 23
W nieco bardziej rozbudowanych kalkulatorach, pod uwagę brane są także wiek oraz płeć.
BMI pozwala jedynie na orientacyjne określenia stopnia odżywienia organizmu. Nie uwzględnia procenta tkanki tłuszczowej ani mięśniowej w ciele, nie bierze też pod uwagę ogólnej budowy. Sprawdza się głównie w przypadku obliczenia stopnia niedowagi bądź nadwagi i wskazuje na potrzebę np. zmiany diety. Warto je zatem obliczać zarówno przed rozpoczęciem diety, czy przystąpieniem do regularnych treningów, jak również w trakcie, by monitorować ogólny stan naszego odżywienia.
Drabinki dla dzieci
Od wygłodzenia po chorobliwą otyłość
Indeks BMI może wskazywać bezpośrednio na ogólny stan naszego organizmu. Za prawidłowe BMI uważa się to mieszczące w przedziale 18,5 – 24,99. Poniżej 18,5 za niedowagę, a powyżej 25 za otyłość. Należy jednak pamiętać, że sam wskaźnik nie zawsze znajduje swoje odzwierciedlenie w rzeczywistości i zdarza się, że osoba o BMI na poziomie 17,5 cieszy się doskonałym zdrowiem i nie wykazuje żadnych oznak niedoboru masy ciała.
Mimo to szczególną uwagę należy przywiązać do wskaźnika poniżej 15, który w skrajnych wypadkach wskazuje na skrajną niedowagę, a poniżej 14 na wygłodzenie. Osoby o tak niskim BMI powinny jak najszybciej zwrócić się o pomoc do lekarza pierwszego kontaktu w celu ustalenia przyczyn tak dużej niedowagi.
Wskaźniki wyznaczające prawidłowy rozwój dziecka
BMI nie znajduje bezpośredniego zastosowania w przypadku obliczania prawidłowej wagi osób poniżej 18 roku życia, a zwłaszcza dzieci, jednak wskaźnik ten został użyty do stworzenia tzw. siatek centylowych, czyli wykresów, na których przedstawiono wartości statystyczne stosunku wagi i wzrostu dla odpowiedniego wieku. Wartości te przedstawia się za pomocą percentyli.
Percentyl to wskaźnik statystyczny, który mówi o tym, ile dzieci w danym wieku waży bądź mierzy tyle samo, co nasze. Jeśli dziecko znajduje się np. na 25 centylu, znaczy to, że 25% dzieci statystycznie mierzy lub waży mniej od niego. W przypadku dzieci siatki centylowe są różne dla chłopców i dziewczynek.
Jak zatem widać, chociaż prawidłowa proporcja masy ciała do wzrostu to jeden z bezpośrednich wyznaczników stanu zdrowia człowieka, to zarówno BMI, jak i siatki centylowe, są jedynie ogólnymi wykładnikami tego, jak funkcjonuje nasze ciało. Mogą wskazywać zarówno na skrajne niedobory masy ciała, jak i na chrobotliwą otyłość – u dorosłych i u dzieci. Mimo iż nie stanowią ostatecznego determinantu naszego zdrowia, warto czasem za ich pomocą sprawdzić, czy wszystko z nami w porządku.
