Nadwaga jest narastającym problemem w populacji dzieci i młodzieży. Szacuje się, iż w naszym kraju cierpi na nią 8,7% pacjentów w wieku 6-17 lat (dane opracowane przez Instytut Zdrowia Matki i Dziecka w Warszawie w latach 1994-1995). Danę te mogą być jednak niedoszacowane i rzeczywista liczba dzieci walczących z nadmiarem kilogramów jest współcześnie o wiele większa (międzynarodowe badanie HBSC z 2018 roku mówi nawet o nadwadze/otyłości u 29,7% chłopców oraz 14,3% dziewczynek). Zatem, jakie są kryteria pozwalające na rozpoznanie nadwagi u dzieci, jakie czynniki są odpowiedzialne za jej rozwój i jak skutecznie pomóc dziecku z nią walczyć?
Kryteria rozpoznania nadwagi u dzieci
Tradycyjnie do rozpoznawania nadwagi oraz otyłości wykorzystuje się wskaźnik BMI (wylicza się go ze wzoru – masa ciała w kilogramach\wzrost w centymetrach do potęgi drugiej). W populacji pediatrycznej wymagane jest jednak jego skorelowanie z wiekiem, wzrostem oraz płcią dziecka za pomocą tak zwanych siatek centylowych. Tak więc, na ich podstawie nadwaga jest rozpoznawana w sytuacji, gdy wskaźnik BMI dziecka mieści się pomiędzy 85, a 95 percentylem.
Jakie czynniki predysponują do rozwoju u dziecka nadwagi?
Dokładne przyczyny rozwoju nadwagi oraz otyłości nie są w pełni poznane. Niemniej jednak wyróżnić można kilka czynników, które do tego stanu istotnie predysponują:
- Czynniki genetyczne – niekorzystne uwarunkowanie genetyczne sprzyjają wystąpieniu u dziecka nadwagi, ale nigdy w pełni za nią nie odpowiadają. Należy bowiem pamiętać, iż zaburzenia masy ciała są zawsze sumą czynników dziedzicznych oraz środowiskowych.
- Mała aktywność fizyczna – współczesny świat sprzyja siedzącemu trybowi życia oraz znacznemu ograniczeniu aktywności fizycznej już od najmłodszych lat. Dzieci coraz częściej wybierają autobus niż rower, czy też konsolę, niż grę w piłkę nożną na osiedlowym boisku. Utrwalanie takich zachowań u dużego procenta z nim skutkuje nadwagą, otyłością oraz innymi problemami ze zdrowiem (między innymi bólami kręgosłupa, czy też pogorszeniem się jakości widzenia).
- Łatwy dostęp do wysokoprzetworzonej żywności – dostęp do słodkich przekąsek, słodzonych napojów, czy też dań typu fast food jest współcześnie dla dzieci nieograniczony (żywność ta jest bardzo bogata w cukry proste, tłuszcze nasycone oraz dużą ilość kalorii, co bezpośrednio przekłada się na rozwój zaburzeń masy ciała).
- Nieregularność posiłków – dietetycy zalecają spożywania około 5 małych, pełnowartościowych posiłków dziennie. W większości przypadków dzieci zaleceń tych nie przestrzegają, a co więcej część posiłków zastępują niezdrowymi przekąskami.
- Stres – nie od dziś wiadomo, że konflikty w szkole i w domu, stres związany ze szkołą, czy też brak akceptacji wśród rówieśników sprzyjają tak zwanemu emocjonalnemu jedzeniu, a to z kolei przekłada się na spożywanie zbyt dużych ilości kalorii i rozwój nadwagi, a następnie otyłości.
Jakie są następstwa zdrowotne nadwagi u dziecka?
Chociaż nadwaga nie jest tak niebezpieczna, jak otyłość to również może doprowadzić do niekorzystnych następstw zdrowotnych. Spośród nich na szczególną uwagę zasługują:
- Otyłość – nieleczona nadwaga u dużego odsetka pacjentów doprowadzi do otyłości w przyszłości (nieprawidłowe wzorce żywieniowe i postępujący brak aktywności fizycznej ulegają utrwaleniu).
- Zaburzenie gospodarki węglowodanowej – nawet niewielkie zaburzenia w zakresie masy ciała obciążają trzustkę, zwiększają insulinooporność i mogą doprowadzić do rozwoju cukrzycy typu 2 w przyszłości.
- Zaburzenie gospodarki lipidowej – zwiększone spożycie tłuszczów zawartych w przekąskach i daniach typu fast food, oprócz zwiększenia liczba kilogramów, LDL oraz obniżenia stężenia cholesterolu HDL. To z kolei przekłada się bezpośrednio na zwiększenie całkowitego ryzyka sercowo-naczyniowego w przyszłości.
- Zaburzenie emocjonalne – nadmiar kilogramów jest u części dzieci odpowiedzialny za ich stygmatyzację, obniżenie pewności siebie, wycofanie się z kontaktów rówieśniczych oraz podwyższenie poziomu odczuwanego stresu. To w połączeniu z błędnymi wzorcami radzenia sobie z negatywnymi emocjami może doprowadzić do “zajadanie problemów” i dalszego zwiększania ilości zbędnych kilogramów.
Sposoby radzenia sobie z nadwagą u dzieci – modyfikacja stylu życia
W profilaktyce oraz radzeniu sobie z nadwagą u dzieci podstawą rolę odgrywa modyfikacja ich stylu życia – zmiana błędnych nawyków żywieniowych oraz wprowadzenie codziennej aktywności fizycznej. W większości przypadków pozwala to na redukcję zbędnych kilogramów i zmniejsza ryzyko rozwoju nadwagi oraz otyłości w dorosłym życiu.
Regularna aktywność fizyczna – klucz do zachowania prawidłowej masy ciała i dobrego samopoczucia
Ćwiczenia fizyczne są uniwersalnym narzędziem, które pozwala w sposób naturalny wpływać na metabolizm, czynność układy mięśniowego, nerwowego, hormonalnego, krążenia, a nawet stan psychiki. Tak holistyczny wpływ aktywności fizycznej sprawia, że jest ona jednym z najskuteczniejszych narzędzi w walce z nadmiarem kilogramów.
Naszą rekomendacją w tym zakresie jest wykorzystanie drabinek gimnastycznych. Ich największą zaletą jest wielofunkcyjność oraz bardzo mały metraż potrzebny do ich montażu – pozwala to na stworzenie domowego centrum sportowego, z którego może korzystać cała rodzina. Nasz flagowy model to Drabinka Gimnastyczna Winner Black.
Drabinki gimnastyczne BenchK pozwalają na wykonywanie szeregu ćwiczeń sportowych:
- Ćwiczeń wzmacniających mięśni głębokie – wpływają one na stabilizację sylwetki i zapobiegają wadom postawy, które znamiennie częściej występują u dzieci z nadwagą.
- Ćwiczeń poprawiających muskulaturę ciała – umięśnione ciało może wpływać na znaczne podniesienie własnej samooceny, jak i jest dla wielu osób świetną motywacją do dalszych ćwiczeń.
- Ćwiczeń rozciągających – wszelkie formy rozciągania są doskonałym sposobem na poprawę mobilności ciała i walkę z wadami postawy, które jak wcześniej wspominaliśmy, częściej występują u dzieci z nadprogramowymi kilogramami.
- Zabaw ruchowych – sport może być również zabawą pozwalającą na zaangażowanie w nią całej rodziny.
Podsumowując, nadwagą oraz otyłość są jednymi z głównych problemów zdrowotnych i społecznych XXI-wieku, a walka z nimi powinna rozpocząć się już u najmłodszych dzieci poprzez propagowanie prawidłowych wzorców żywieniowych oraz regularną, rodzinną aktywność fizyczną.
