Nadpobudliwość

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD) to zaburzenie neurorozwojowe objawiające się deficytami uwagi, hiperaktywnością oraz nadmierną impulsywnością. Według różnych statystyk dotyka około 1 do 2% dzieci (według kryteriów amerykańskich ADHD stwierdza się u 6 do 7% małych pacjentów), ale dane te mogą być przeszacowane. Wynika to faktu, iż w części przypadków zespół nadpobudliwości psychoruchowej mylony jest wysoką aktywnością dziecka (potocznie określaną również jako nadpobudliwość, czy też niegrzeczność) mieszczącą się jednak w normie dla danego wieku i wzorca kulturowego. Zatem, jakie są przyczyny ADHD, jakie są kryteria jego rozpoznania i jak się go leczy?

Przyczyny zespołu nadpobudliwości psychoruchowej

Dokładne przyczyny występowania ADHD są dla współczesnej medycyny zagadką. Niemniej jednak przypuszcza się, że do rozwoju tego zaburzenia przyczyniają się:

• Czynniki genetyczne — niektóre badania naukowe donoszą, iż nawet 75% przypadków zespołu nadpobudliwości psychoruchowej może być uwarunkowane czynnikami genetycznymi dziedziczonymi po rodzicach. Duży wpływ genów na rozwój tej jednostki chorobowej może potwierdzać fakt, iż ADHD znamiennie częściej występuje u potomstwa chorych rodziców oraz u rodzeństwa chorych dzieci (3 lub nawet 4-krotnie większe prawdopodobieństwo rozwoju zespołu).
• Czynniki biologiczne — zauważono, iż zespół nadpobudliwości występuje częściej u dzieci, które doznały niedotlenienia okołoporodowego, uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (w wyniku urazu, czy też innej choroby) lub cierpią na inne zaburzenia o charakterze wrodzonym.

Czynniki społeczne (przemoc w rodzinie, wychowywanie bez systemu zasad, czy też brak jednego z rodziców), choć kształtują osobowość i charakter dziecka nie biorą udziału w rozwoju ADHD. Należy jednak pamiętać, iż ich pojawienie się może być przyczynkiem do rozwoju innych zaburzeń, mylnie rozpoznawanych jako zespół nadpobudliwości psychoruchowej.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej — kiedy podejrzewać go u swojego dziecka?

Wokół tematu ADHD narosło mnóstwo mitów i kontrowersji, które sprawiają, iż część lekarzy, rodziców oraz nauczycieli może tę jednostkę chorobową próbować rozpoznawać zbyt często. Zatem, jakie są uznane przez świat medyczny objawy pozwalające na rozpoznanie zespołu nadpobudliwości psychoruchowej?

1. Objawy nadpobudliwości (objawy ze sfery ruchowej):

• Podczas zabawy dziecko zachowuje się nieadekwatnie głośno, minimalizuje do zera okresy ciszy oraz odpoczynku.
• Jest nadmiernie ruchliwe oraz pobudzone nawet w sytuacjach, gdy jest to niewskazane i społecznie nieakceptowane.
• Dziecko nie umie wytrzymać w jednym miejscu kilku minut.
• Dziecko jest stale pobudzone — porusza nogami, rękami, czy też próbuje się wyrywać opiekunowi.

2. Objawy zaburzeń koncentracji uwagi (objawy ze sfery poznawczej):

• Podczas nauki, czy też odrabiania lekcji dziecko nie umie się skupić i często popełnia błędy z niedopatrzenia.
• Dziecko umie skupić uwagę tylko na zadaniach, które go interesują (na przykład grze na konsoli).
• Dziecko wymaga kilkukrotnego powtarzania kierowanych do niego komunikatów.
• Dziecko nie umie wykonywać zadań posiadających instrukcję krok po kroku (pomija pewne kroki, czy też myli się w kolejności ich wykonywania).
• Dziecko bardzo łatwo przenosi swoją uwagę i wybiera bodziec, który jest w danej chwili najbardziej intensywny.
• Dziecko często gubi swoje rzeczy i nie pamięta o wykonywaniu codziennych czynności.

3. Objawy nadmiernej impulsywności, porywczości (objawy ze sfery emocjonalnej):

• Dziecko mówi co myśli i nie zważa na ogólnie przyjęte normy społeczne oraz kulturowe.
• Dziecko ma tendencję do przerywania rozmów innych osób oraz wtrącania swojego zdania.
• U dziecka mogą występować często niekontrolowane napady złości oraz agresji.
• Dziecko reaguje silnie emocjonalnie na często neutralne bodźce.
• Brak umiejętności samokontroli swoich czynów oraz emocji.

Oczywiście to tylko przykłady objawów, które pozwalają na wysunięcie podejrzenia ADHD u dziecka. W każdym przypadku ostateczne rozpoznanie musi zostać postawione przez doświadczonego psychiatrę dziecięcego.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej — podstawowe sposoby leczenia

Leczenie ADHD jest bardzo złożone i wymaga ścisłej współpracy lekarza psychiatry, psychologa, rodziców, nauczycieli oraz samego pacjenta. W ramach terapii wykorzystuje się postępowanie farmakologiczne oraz niemniej ważne postępowanie niefarmakologiczne, któremu chcemy poświęcić nieco więcej uwagi.

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej — postępowanie niefarmakologiczne

W ramach terapii niefarmakologicznej zespołów nadpobudliwości psychoruchowej szczególny nacisk kładzie się na edukację chorych i ich rodzin, próbę strukturyzacji ich zachowań (stworzenie swego rodzaju schematu zachowań, którego dziecko może się trzymać) oraz terapię behawioralną (mającą za zadanie zniwelowanie zachować społecznie nieakceptowanych). Całość leczenia ma prowadzić do trwałej poprawy funkcjonowania dziecka w społeczeństwie i umożliwienia mu w miarę normalnego rozwoju.

Coraz więcej badań naukowych zwraca uwagę na możliwości zastosowania w ramach leczenia ADHD różnego rodzaju form terapii ruchowej. Naszą rekomendacją w tym zakresie jest wykorzystanie drabinek gimnastycznych:

• Champion dla całej rodziny
• Fushion Plus

Drabinki gimnastyczne pozwalają na stworzenie domowego centrum sportowo-rehabilitacyjnego dostępnego dla dziecka przez całą dobę. Z ich wykorzystaniem możliwe jest wykonywanie szeregu ćwiczeń o charakterze rozciągającym, aerobowym i wzmacniającym siłę mięśni (ich regularne wykonywania wpływa na rozładowanie emocji kumulowanych przez dziecko oraz strukturyzację jego zachowań) oraz zabaw ruchowych, do których zaangażować można całą rodzinę pacjenta (socjalizacja chorego dziecka oraz wzmacnianie jego więzi z rodzicami, jak i rodzeństwem). Tak duży zakres możliwych do wybrania form aktywności jest szczególnie ważny dla dzieci cierpiących na ADHD, gdyż charakteryzują się one dużą potrzebą fizycznego pozbycia się nadmiaru drzemiącej w nich energii.   

Podsumowując, nadpobudliwość wśród dzieci jest problem dosyć powszechnym, ale w części przypadków możliwym do opanowania przez rodziców oraz lekarzy postępowaniem niefarmakologicznym — regularnymi treningami oraz spotkaniami z psychologiem.